Nhận Biết Thiếu Máu Ở Trẻ
Trẻ bị
thiếu máu rất khó nhận biết vì bệnh không gây ra một triệu chứng nào.
Tuy nhiên, bệnh vẫn có các dấu hiệu thấy được như: da xanh xao, lòng bàn
tay nhợt, khó ngủ, khó tập trung, chơi đùa mau mệt hơn những trẻ khác.
Thiếu máu là gì?
Thiếu máu là tình trạng bất thường của
hồng cầu (HC) (hay còn gọi là hồng huyết cầu) hoặc những trẻ có lượng
hemoglobin thấp hơn bình thường (hemoglobin là nguyên liệu tạo nên HC).
HC đóng vai trò như “chiếc xe tải”, dùng để chở oxy trong máu. Khi ta
hít vào, không khí có chứa oxy đi vào phổi, oxy được khuyếch tán từ phổi
vào trong máu, tại đây oxy được gắn lên bề mặt của HC và HC chở oxy đến
các cơ quan khắp nơi trong cơ thể. Khi trẻ bị thiếu máu có thể sẽ không
được nhận biết, bởi vì nó không gây ra một triệu chứng nào. Các dấu
hiệu thiếu máu mà cha mẹ bé khó nhận thấy được như: da xanh xao, lòng
bàn tay nhợt, khó ngủ, khó tập trung, chơi đùa mau mệt hơn những trẻ
khác. Nhịp tim nhanh cũng là một triệu chứng của thiếu máu, bởi vì thiếu
máu là thiếu HC chuyên chở oxy, gây ra thiếu oxy đến các cơ quan. Do
đó, cơ thể bù lại bằng cách tăng nhịp tim lên để đẩy máu đi với tốc độ
nhanh hơn, hay được hiểu như là tăng tốc độ của “xe” chuyên chở oxy lên
để chở đủ oxy giao cho mô.
Tại sao trẻ bị thiếu máu?
HC được sinh ra từ tủy xương. Đời sống
HC trung bình 120 ngày. Do đó, tủy xương liên tục sinh ra hồng cầu để bù
đắp số HC già bị chết. Vì vậy, các nguyên nhân gây thiếu máu bao gồm:
HC sinh ra không đủ, HC chết quá nhiều, mất máu do chảy máu.
HC sinh ra không đủ: thường gặp nhất là
do thiếu sắt. Trong thức ăn, sắt có nhiều trong thịt, đậu, các loại rau
có lá màu xanh. Khi không có sắt, cơ thể không tạo được hemoglobin, nên
cũng không tạo được HC, không tạo được HC thì không có “xe” để chở oxy.
Acid folic và vitamin B12 cũng là
nguyên liệu cần thiết để tạo HC. Có thể bổ sung vitamin B12 từ trong
thức ăn (thịt, sữa, trứng) và acid folic có nhiều trong các loại thịt
cá, rau đậu, ngũ cốc. Những người ăn chay (không ăn thịt) sẽ bị thiếu
vitamin B12, bởi loại vitamin này không có trong rau xanh.
Thiếu máu có thể do tủy xương sản sinh
HC không phù hợp. Những trẻ thường bị suy dinh dưỡng, nhiễm trùng, có
bệnh lý mãn tính tủy xương sản sinh HC ít hơn bình thường. Những trường
hợp rất hiếm gặp, tủy xương không có khả năng sản sinh HC. Một số thuốc
như: thuốc chống ung thư, cũng ức chế tủy xương tạo HC.
HC chết quá nhiều: có nhiều lý do làm
cho đời sống của HC ngắn hơn bình thường, làm cho HC chết nhiều hơn gây
ra thiếu máu. Một trong những lý do đó là bệnh lý làm thay đổi hình dạng
HC. Nếu chúng ta nhìn qua kính hiển vi, HC bình thường có hình tròn và
dẹt. Đó là hình dạng tốt nhất để HC có thể di chuyển qua những nơi hẹp
như là các mạch máu nhỏ để đi khắp cơ thể.
Một bệnh lý di truyền làm biến đổi hình
dạng HC thường gặp là bệnh HC hình liềm. HC hình liềm khi đi qua những
mạch máu nhỏ, hẹp sẽ bị vỡ gây thiếu máu. Đây là bệnh lý thường gặp nhất
trong những bệnh lý thay đổi hình dạng HC.
Mất máu do chảy máu: khi chúng ta bị
mất một ít máu như bị đứt tay, chảy máu mũi thì tủy xương có thể tạo máu
để bù lại. Nhưng nếu chúng ta mất nhiều máu như: ói ra máu, bị tai nạn
nặng nề thì tủy xương không thể tạo ra đủ HC để bù lượng máu mất một
cách nhanh chóng.
Nếu một người nào đó bị chảy máu kéo
dài, cũng dẫn đến thiếu máu. Bởi vì lượng sắt mất đi (do mất máu) nhiều
hơn lượng sắt ăn vào, cơ thể thiếu sắt gây ra thiếu máu. Một số trường
hợp thường gặp là: kinh nguyệt nhiều ở nữ, bị giun sán hút máu trong
ruột, các bệnh lý viêm nhiễm mạn tính đường tiêu hóa.
Điều trị thiếu máu như thế nào?
Điều trị thiếu máu phụ thuộc vào nguyên
nhân. Ở trẻ em, nguyên nhân thiếu máu thường gặp nhất là do thiếu sắt
trong chế độ ăn. Vì vậy, cần cho trẻ chế độ ăn giàu sắt như: thịt,
trứng, các loại đậu, rau xanh.
Một số trẻ cần phải bổ sung viên sắt để
giúp cơ thể tạo máu nhiều hơn. Một số trường hợp khác, bác sĩ nhận thấy
có những nguyên nhân đặc biệt và cần thiết phải làm xét nghiệm kiểm tra
trước khi điều trị. Dù nguyên nhân là gì đi nữa, trẻ thiếu máu nặng cần
phải được truyền máu.
Trẻ bị thiếu máu có thể dễ dàng lấy lại
sức khỏe nếu điều trị đúng. Khi HC được tạo ra nhiều, oxy sẽ chuyển đến
mô đầy đủ, cơ thể sẽ khỏe mạnh trở lại.